เดิมเมื่อ ปี พ.ศ. 2519 ประเทศไทยมีการปกครองโดยคณะปฏิวัติและมีประกาศของคณะปฏิวัติในการปฏิบัติกับผู้ที่เป็นภัยต่อสังคม โดยให้มีการจัดตั้งสถานอบรมและฝึกอาชีพขึ้นตามภาคต่างๆ เพื่อควบคุมกักขัง ผู้ที่เป็นภัยต่อสังคม สำหรับภาคเหนือมีการจัดตั้งสถานอบรมและฝึกอาชีพลำปาง บริเวณถนนจามเทวี ตำบลบ่อแฮ้ว อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง เป็นที่ตั้งของเทศบาลเมืองลำปางในสมัยนั้น ปัจจุบันเป็นศูนย์ฝึกอบรมข้าราชการราชทัณฑ์ ประจำภาคเหนือ
การก่อสร้างโดยผู้ประกวดราคาได้ทำการปรับพื้นที่ซึ่งเป็นกองขยะขนาดใหญ่ แต่ได้ประสบปัญหาเนื่องจากบริเวณนั้นมีชาวบ้านสร้างบ้านเป็นลักษณะบ้านไม่ยอมให้ทำการก่อสร้าง เกิดปัญหาขัดแย้งกันรุนแรง ผู้ประกวดราคาไม่สามารถขทำการก่อสร้างได้ แต่กรมราชทัณฑ์ก็ยังคงพยาบามที่จะก่อสร้างสถานอบรมและฝึกอาชีพลำปางต่อไป
เมื่อมีประกาศใช้กฎหมายของคณะปฏิวัติเจ้าหน้าที่ตำรวจจึงได้มีการจับกุมบุคคลที่เป็นภัยต่อสังคมจำนวนาก เมื่อไม่สามารถสร้างที่คุมขังในจังหวัดลำปางได้ กรมราชทัณฑ์จึงได้ใช้สถานที่เรือนจำจังหวัดพิษณุโลก ถนนพิษณุโลก – หล่มสัก ซึ่งอยู่ใกล้กับเรือนจำกลางพิษณุโลก มีพื้นที่ประมาณ 7 ไร่ (ปัจจุบันเป็นทัณฑสถานหญิงพิษณุโลก) ให้เป็นสถานที่ควบคุมบุคคลที่เป็นภัยต่อสังคม โดยมีนายประสงค์ ไชยเลิศ ผู้ปกครองสถานอบรมและฝึกอาชีพลำปาง รักษาการในตำแหน่ง ผู้ปกครองสถานอบรมและฝึกอาชีพพิษณุโลกคนแรก และเมื่อปี พ.ศ. 2522 ได้มีประกาศยกเลิกคำสั่งของคณะปฏิวัติ จึงได้ปล่อยตัวผู้รับการอบรม
ส่วนการพยายามก่อสร้างสถานอบรมและฝึกอาชีลำปาง ยังคงดำเนินการต่อไป และในที่สุดจังหวัดลำปางได้มอบพื้นที่ป่าละเมาะของหมู่บ้านทุ่งกู่ด้ายบริเวณถนนสายลำปาง – เชียงใหม่ ตำบลปงแสนทอง อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง พื้นที่ประมาณ 100 ไร่ (เดิมอยู่เขตปกครองของอำเภอเมืองลำปาง) เพื่อเป็นสถานที่ก่อสร้างสถานอบรมและฝึกอาชีพลำปาง โดยใช้งบประมาณในการก่อสร้าง 7,740,400 บาท โดยได้เริ่มก่อสร้างเมื่อวันที่ 15 พฤษภาคม 2520
การก่อสร้างสถานอบรมและฝึกอาชีพลำปาง เสร็จสิ้นเมื่อประมาณปลายปี พ.ศ. 2521 แต่วัตถุประสงค์ของการก่อสร้างที่เดิมจะให้เป็นสถานอบรมและฝึกอาชีพลำปางได้เปลี่ยนไป เนื่องจากกฎหมายเกี่ยวกับบุคคลที่เป็นนภัยต่อสังคมได้ถูกยกเลิก ดังนั้น กรมราชทัณฑ์จึงมีนโยบายที่จะประกาศให้สถานที่แห่งนี้เป็น ทัณฑสถานบำบัดพิเศษลำปาง
ทัณฑสถานบำบัดพิเศษลำปาง จัดตั้งตามคำสั่งกระทรวงมหาดไทย ที่ 203/2522 ลงวันที่ 22 กุมภาพันธ์ 2522 โดยกำหนดอาณาเขตพื้นที่ตั้งอยู่เลขที่ 203 หมู่ที่ 6 ตำบลปงแสนทอง อำเภอเมือง จังหวัดลำปาง ต่อมาในปี พงศ. 2547 ทัณฑสถานบำบัดพิเศษลำปาง ได้ย้ายเขตอำนาจการปกครอง ขึ้นกับองค์การบริหารส่วนตำบลปงยางคก อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง ตามคำสั่งกระทรวงยุติธรรม ที่ 599/2547 ลงวันที่ 2 พฤศจิกายน 2547 เป็นต้นมา
ปัจจุบันนตั้งอยู่เลขที่ 234 หมู่ 2 ถนนลำปาง – เชียงใหม่ ตำบลปงยางคก อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง มีพื้นที่ภายใน 9 ไร่ 2 งาน พื้นที่ภายนอก 84 ไร่ 1 งาน 23 ตารางวา
เรือนจำชั่วคราวปงยางคก ตั้งอยู่ที่ตำบลปงยางคก อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง มีพื้นที่ 134 ไร่ – งาน 77 ตารางวา
รายนามผู้ปกครองทัณฑสถานฯ
1.นายอุดม ขำสว่าง 10 มีนาคม 2522 – 19 ตุลาคม 2522
2.นายบุญชัย สิงหรา ณ อยุธยา 20 ตุลาคม 2522 – 7 กุมภาพันธ์ 2525
3.นายเย็น สวนใจ 8 กุมภาพันธ์ 2525 – 11 ตุลาคม 2528
4.นายบุญเหลือ รักษาบุญ 12 ตุลาคม 2528 – 31 สิงหาคม 2530
รายนามผู้อำนวยการทัณฑสถานบำบัดพิเศษลำปาง
1.นายบุญเหลือ รักษาบุญ 1 กันยายน 2530 – 19 ตุลาคม 2532
2.นายทรงวุฒิ พัฒนกุล 20 ตุลาคม 2532 – 16 พฤศจิกายน 2536
3.นาวาอากาศโท พรชัย วิชัยรัตน์ 17 พฤศจิกายน 2536 – 19 ตุลาคม 2538
4.นายปรีชา สุวรพงษ์ 20 ตุลาคม 2538 – 8 ตุลาคม 2541
5.นายอุดม รัตนโภคิน 9 ตุลาคม 2541 – 12 พฤศจิกายน 2546
6.นายกฤช กระแสทิพย์ 13 พฤศจิกายน 2546 – 6 มีนาคม 2550
7.นายเสรี สระปัญญา 7 มีนาคม 2550 – 9 พฤศจิกายน 2551
8.นายตระกูล สุตีคา 10 พ.ย. 2551 – 30 ก.ย. 2555
9.นายณรงค์ จุ้ยเส่ย 8 ต.ค. 2555 – 30 กันยายน 2557
10.นางนรรธพร ช่างสม 1 ตุลาคม 2557 – 18 ตุลาคม 2558
11.นายสนทยา พูนขวัญ 19 ตุลาคม 2558 – 30 กันยายน 2560
12.นางสุนันทา คงพากเพียร 1 ตุลาคม 2560 – 30 กันยายน 2562
13.นายวิษณุ ถามา 1 ตุลาคม 2562 – 30 กันยายน 2564
14.นายเพิ่มพล เธียรตุสิต (รักษาราชการแทน) 1 ตุลาคม 2564 – 31 ตุลาคม 2564
15.นายวรพงษ์ น้อยสุขเสริม 1 พฤศจิกายน 2564 – 12 พฤศจิกายน 2566
16.นายเลิศชาย ชูรัตน์ 13 พฤศจิกายน 2566 – ปัจจุบัน